AMD
AMD jest najczęstszą chorobą siatkówki oka powodującą utratę widzenia centralnego u osób po 50 roku życia. Szacuje się, że w Polsce na AMD cierpi ponad 1,2 mln osób, a na świecie ponad 70 mln. Choroba ujawnia się zwykle w ok. 50-60 roku życia, dotykając ok. 30% osób po 70 roku życia. Często pozostaje długo nierozpoznana , powodując nieodwracalne pogorszenie widzenia, a nawet utratę wzroku.
Dno oka wyściela siatkówka, składająca się z komórek wzrokowych. Najcenniejsze z nich, o największej rozdzielczości widzenia , są skupione na niewielkim obszarze znajdującym się w centralnej części siatkówki, na wprost źrenicy. To właśnie plamka. To dzięki niej widzimy wszystkie szczegóły i odróżniamy kolory. Umożliwia nam czytanie, oglądanie telewizji, rozpoznawanie twarzy czy jazdę samochodem. Plamka, aby dobrze funkcjonować, potrzebuje dużo energii w postaci tlenu, przenoszonego z krwią. Ponieważ jednak wraz z wiekiem pogarsza się krążenie , dochodzi do niedotlenienia plamki, wskutek czego ulega ona stopniowo procesem zanikowym, co ma wpływ na ostrość widzenia. To właśnie typowe objawy AMD, czyli zwyrodnienia plamki pojawiającego się wraz z wiekiem , które utrudnia czy wręcz uniemożliwia wykonywanie wiele codziennych czynności, takich jak czytanie czy oglądanie telewizji, a nieleczone może prowadzić do utraty wzroku.
AMD – objawy
Zmiany zwykle występują obustronnie, ale stopień ich zaawansowane może być różny. Zwyrodnienie plamki żółtej z reguły rozwija się nierównomiernie i początkowo wszystkie funkcje chorego oka może przejąć drugie oko. Z tego powodu choroba ta w początkowym stadium w wielu wypadkach pozostaje niewykryta. Pacjenci zgłaszają się na leczenie dopiero, wtedy gdy pojawiają się ewidentne trudności z czytaniem, pisaniem, oglądaniem telewizji czy prowadzeniem samochodu.
Do typowych objawów AMD należą:
- Pogorszenie widzenia zauważalne zwłaszcza przy czytaniu,
- Zniekształcone widzenie linii prostych,
- Rozmycie krawędzi oglądanych przedmiotów,
- Niewyraźne widzenie na wprost,
- Mroczki na środku pola widzenia,
- Widzenie wyblakłych, mniej nasyconych kolorów,
- Mogą również pojawić się zniekształcenia obrazu, np. kształtów przedmiotów
Objawy zwyrodnienia plamki żółtej są dość charakterystyczne , a jednak niewiele osób kojarzy pogorszenie widzenia z rozwojem schorzenia. Ze względu na to , że we wczesnym stadium choroba nie daje wyraźnych oznak , wiele osób problemy ze wzrokiem traktuje jako naturalny wynik pracy przy komputerze czy ogólnego stylu życia. Tymczasem wcześniejsze rozpoznanie daje większe szanse na spowolnienie, a nawet zahamowanie rozwoju zwyrodnienia plamki.
Zwyrodnienie plamki występuje w dwóch postaciach:
- Sucha postać AMD
Dotyczy ok. 80-90% pacjentów. W tej postaci choroby dochodzi do postępującego zaniku nabłonka barwnikowego, obumierania komórek odpowiedzialnych za prawidłowe odbieranie wrażeń wzrokowych ( fotoreceptorów) oraz coraz słabszego funkcjonowania siatkówki oka, a pogorszenie widzenia zachodzi powoli i stopniowo – przez wiele miesięcy, a nawet lat. Pod nabłonkiem siatkówki powstają druzy ( złogi produktów przemiany materii siatkówki) – z czasem ich liczba zwiększa się , a one same rosną , co prowadzi do zaniku fotoreceptorów biorących udział w widzeniu. - Mokra (wysiękowa) postać AMD
Choć dotyczy tylko ok. 10-15% pacjentów z AMD, to prawie 90 % jest przyczyną ślepoty wywołanej przez to schorzenie. Ta postać jest bardziej agresywna- choroba postępuje bardzo szybko i w wyniku uszkodzenia plamki , objawia się nagłym pogorszeniem centralnego widzenia , które może nastąpić nawet w ciągu kilku dni. Ta postać AMD związana jest z reakcją obronną plamki żółtej na niedokrwienie i niedotlenienie- aby wyrównać niedostatek odżywiania, zaczyna ona produkować substancje powodujące wzrost naczyń krwionośnych ( ich tworzenie zapewnia naczyniowy czynnik wzrostu , tzw. VEGF ).
Nowe naczynia powstają pod siatkówką ,w błonie naczyniowej – mają one jednak cienkie, nieszczelne ścianki, co powoduje przeciekanie surowicy krwi i obrzęk siatkówki ( stąd wrażenie falowania obrazu). Wskutek pękania naczyń dochodzi do rozlania krwi pod siatkówką i krwotoków ( szara lub czarna plama w polu widzenia).
Test Amslera – jak wykonać?
Wczesne objawy AMD można wykryć wykonując (także samodzielnie w domu) test Amslera. Wykorzystuje się do tego planszę w kratkę o wielkości ok 10×10 cm, z zaznaczonym centralnie czarnym punktem. Badanie przeprowadza się dla każdego oka osobno. Test Amslera pozwala także w w warunkach domowych śledzić postęp zmian zwyrodnieniowych w oku.
- Jeśli korzystasz z okularów do czytania – załóż je.
- Testy wykonuj w dobrym oświetleniu.
- Trzymaj kartkę w odległości ok. 40 cm od twarzy .
- Zasłoń jedno oko , a drugim patrz w centralny punkt siatki (czarna kropka).
- Skoncentruj na nim wzrok.
- Nie odkrywając oka od tego punktu, oceń, jak widzisz linie tworzące kratkę.
- Jeśli linie kratownicy są krzywe, pojawiają się plamy, zniekształcenia, a kwadraty mają różne kształty i wielkości – jak najszybciej zgłoś się do okulisty!
Wykonaj test dla każdego oka oddzielnie.
Czynniki zwiększające wystąpienia AMD:
- Wiek po 60 roku życia
- Uwarunkowania genetyczne (występowanie AMD w rodzinie)
- Palenie papierosów, zwiększone spożycie alkoholu
- Płeć (częściej chorują kobiety)
- Rasa (osoby białej rasy chorują częściej)
- Kolor oczu (AMD występuje częściej u osób z niebieskim kolorem oczu , co tłumaczy się mniejszą ilością melaniny w siatkówce oczu o jasnych tęczówkach)
- Choroby ogólne np. cukrzyca, nadciśnienie, wysoki cholesterol, otyłość, choroby serca i układu krążenia
- Nadmierna ekspozycja oczu na słońce
- Nieleczona AMD uszkadza plamkę i prowadzi do nieodwracalnego pogorszenia widzenia. Szybkie rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia może uratować Twój wzrok. Podstawowym krokiem jest wizyta u specjalisty chorób siatkówki, który po zastosowaniu najnowszych metod leczenia zatrzyma proces chorobowy oraz zapobieganie dalszemu pogarszaniu się widzenia.
- Pacjentom z AMD oraz profilaktycznie da ochrony przed rozwojem tej choroby wraz z wiekiem zaleca się zdrowy tryb życia (rzucenie palenia, zdrowa dieta, regularny wysiłek fizyczny) oraz suplementację luteiny, zeaksantyny (a więc antyoksydantów), kwasów omega 3, witamin C i E, cynku i selenu. Bardzo ważne jest też stałe monitorowanie choroby i regularne wizyty u okulisty , aby nie doszło przejścia postaci suchej AMD w wysiękową . Aktualnie nawet nowoczesne metody leczenia zwyrodnienia plamki żółtej pozwalają jedynie na opóźnienie, bądź zahamowanie choroby. Zwyrodnienia nie da się całkowicie wyleczyć, jednak zdrowy tryb życia połączony z terapią , opracowaną przez specjalistę , może w dużym stopniu poprawić jakość widzenia i zwiększyć komfort codziennego funkcjonowania osoby chorej.
W leczeniu AMD w klinice MegaLens stosujemy:
- Mikropulsacyjny laser żółty- to najbardziej nowoczesna i bezpieczna metoda leczenia plamki, której zaletą jest brak uszkodzeń w obrębie tkanek. Laser żółty mikropulsacyjny może być bezpiecznie stosowany w miejscu odpowiedzialnym za najlepsze widzenie., a więc w plamce. Energia lasera dostarczana jest technologią mikropulsacyjną, która chroni plamkę i pozwala na precyzyjną kontrolę wiązki podczas fotokoagulacji, dzięki czemu nie uszkadza siatkówki. Zabiegi są bezbolesne, krótkie i w pełni bezpieczne. Laser poprawia funkcję nabłonka barwnikowego siatkówki i zmienia metabolizm komórkowy, co prowadzi do spadku wytwarzania VEGF-ów i zmniejsza obrzęk w miejscu odpowiedzialnym za najlepsze widzenie. Dzięki zastosowaniu metody lasera mikropulsacyjnego chorzy na AMD mają szansę na spowolnienie, a nawet częściowe cofnięcie zmian degeneracyjnych. W przyszłości może ich to uchronić przed wystąpieniem wysiękowej postaci AMD. Zabiegi są powtarzane cyklicznie co kilka miesięcy.
- Leki anty-VEGF podawane w postaci iniekcji doszklistkowych – są stosowane w leczeniu wysiękowej postaci AMD, hamując rozwój nieprawidłowych naczyń krwionośnych. Terapia anty-VEGF pozwala zahamować rozwój AMD , w niektórych przypadkach uzyskać poprawę widzenia.
Stosujemy nowoczesne preparaty do iniekcji:
- Eylea ( aflibercept) – dawkowanie rozpoczyna się od jednego wstrzyknięcia na miesiąc w trzech kolejnych dawkach, a następnie podaje się jedno wstrzyknięcie co dwa miesiące. Po roku stosowanie harmonogram wstrzyknięć powinien być określony przez lekarza prowadzącego.
- Lucentis ( ranibizumab)- zastrzyki podawane są, co miesiąc i kontynuowane do czasu stabilizacji ostrości wzroku . Istotną poprawę widzenia zanotowano u 30% osób przyjmujących Lucentis.
- Avastin (bewacyzumab) – rozpoczyna się zwykle od wykonania serii 3 zastrzyków w odstępnie 4 do 5 tygodnii. Następnie terapię kontynuuje się w zależności od stanu miejscowego.
- Beovu ( brolucizumab) – najnowszy lek przeciwobrzękowy wprowadzony do leczenia chorób plamki – lek podaje się w trzech iniekcjach w odstępie jednego miesiąca. Natomiast lekarz może indywidualnie ustalić odstępy między dawkami w zależności od aktywności choroby.
- Chorzy na AMD leczeni preparatami anty-VEGF powinni co miesiąc wykonywać kontrolne badania ostrości wzroku i OCT. Leczenie AMD może być wznawiane, gdy wynik badania kontrolnego wykaże ponownie pogorszenie widzenia.
- Choroba cukrzycowa może rozwijać się bezobjawowo a pacjent może nie zauważyć żadnego pogorszenia widzenia dlatego tak ważne są profilaktyczne badania dna oczu.