Retinopatia cukrzycowa – dlaczego chorzy na cukrzycę powinni regularnie badać oczy?
Retinopatia cukrzycowa oraz obrzęk plamki żółtej w siatkówce oka to częste powikłanie cukrzycy, które może prowadzić nawet do utraty wzroku. Dlaczego powstaje retinopatia cukrzycowa i jakie są najskuteczniejsze metody jej leczenia?
Wpływ cukrzycy na wzrok
Cukrzyca stanowi jeden z największych problemów medycznych współczesnego świata. Jest to choroba ogólnoustrojowa, a jednym z jej objawów są zmiany naczyniowe zachodzące na dnie oka, które początkowo mogą prowadzić do zaburzenia ostrości wzroku, a nieleczone nawet do ślepoty. Dlatego lekarz okulista zaraz po diabetologu odgrywa bardzo ważną rolę w diagnostyce i leczeniu schorzenia, a osoby chore na cukrzycę powinny profilaktycznie poddawać się badaniu okulistycznemu raz w roku. Choć charakterystyczne zmiany w oku należą do tzw. odległych powikłań cukrzycowych (występujących zwykle po kilku latach choroby), zdarza się też, że okulista diagnozuje je u osób, które nawet nie wiedzą, że są chore na cukrzycę.
Według statystyk retinopatia cukrzycowa występuje u 28–37% chorych ze świeżo zdiagnozowaną cukrzycą typu II. Natomiast u pacjentów od ponad 20 lat zmagających się z cukrzycą typu I stwierdza się ją u 90% chorych i u ponad 60% z cukrzycą typu II. Retinopatia cukrzycowa jest główną przyczyną utraty wzroku u osób powyżej 65 r.ż. Bez podjęcia odpowiedniego leczenia powikłania siatkówki w 12% przypadków prowadzą do nieodwracalnej utraty wzroku.
Retinopatia cukrzycowa – co to jest?
W retinopatii cukrzycowej dochodzi do uszkodzenia naczyń krwionośnych w oku, czego następstwem jest tzw. cukrzycowy obrzęk plamki żółtej (DME). Jest to proces bardzo złożony, polegający między innymi na uszkodzeniu ściany naczyń i komórek śródbłonka pod wpływem zmian w metabolizmie węglowodanów, co prowadzi do powstawania toksycznych substancji, które następnie niszczą komórki naczyń krwionośnych. Jak przebiega?
- Wskutek uszkodzenia ścian naczyń dochodzi do wycieku płynu do otaczających tkanek, co powoduje obrzęk i niedokrwienie tkanek oka.
- Tkanki oka zaczynają się bronić przed niedotlenieniem zwiększoną produkcją czynników wzrostu naczyń krwionośnych, potocznie nazywanych VEGF-ami.
- W „normalnych” warunkach są to substancje bardzo nam potrzebne – organizm wykorzystuje je w procesach gojenia. Jednak w przypadku zmian cukrzycowych, na skutek silnej stymulacji ich produkcji, dochodzi do wytwarzania naczyń krwionośnych nie tam, gdzie trzeba – nie w warstwach siatkówki, tylko na powierzchni siatkówki, na rusztowaniach łącznotkankowych.
- Z czasem zaczynają się one obkurczać, pociągając za sobą siatkówkę – w końcu może dojść do jej trakcyjnego odwarstwienia i do nieodwracalnej utraty widzenia.
- Poza tym powstające naczynia są bardzo kruche, więc w badaniu widoczne są wylewy krwi do środka oka.
Retinopatia cukrzycowa – diagnostyka
Często w początkowym okresie cukrzycowy obrzęk plamki występuje jednoocznie i bezobjawowo. Niestety, nieleczony prowadzi do nieodwracalnego uszkodzenia widzenia, a jego rozlana postać nawet do ślepoty. Dlatego tak ważne jest, aby każda osoba chora na cukrzycę przynajmniej raz w roku, regularnie, badała oczy. Jeżeli wynik badania okulistycznego wykazuje zmiany w narządzie wzroku, pacjent kierowany jest na dalszą diagnostykę. Dodatkowo wykonywane są badania specjalistyczne, takie jak:
- angiografia fluoresceinowa (AF) – ocena stanu naczyń krwionośnych i unaczynienia dna oka,
optyczna koherenta tomografia (OCT) – badanie pozwalające ocenić zmiany występujące w siatkówce oka, - Angio-OCT – ocena mikrokrążenia w miejscu odpowiedzialnym za widzenie, tj. w plamce żółtej,
- badanie USG – ocena ultrasonograficzna oka.
Wykonanie tych badań pozwala okuliście dokładnie zdiagnozować zmiany w oku i wdrożyć odpowiednie leczenie.
Retinopatia cukrzycowa – profilaktyka
Czy można zapobiec rozwojowi retinopatii cukrzycowej? Na pewno ogromną rolę odgrywa tutaj szeroko pojęta profilaktyka przeciwcukrzycowa, zalecana wszystkim chorym, a więc przede wszystkim kontrola stężenia cukru we krwi, utrzymywania prawidłowego ciśnienia tętniczego oraz poziomu cholesterolu, czemu sprzyjają odpowiednia dieta i regularny ruch. Bardzo ważny jest zakaz palenia papierosów, ponieważ palenie uszkadza naczynia krwionośne. W przypadku prawidłowo prowadzonej, wyrównanej cukrzycy, do powikłań w obrębie oka zwykle dochodzi później, a zdarza się, że w ogóle nie występują. Są jednak osoby mniej lub bardziej do nich predysponowane – dlatego podstawą profilaktyki jest regularne badanie oczu u okulisty. Im wcześniej pacjent rozpocznie leczenie, tym lepsze będą efekty, a ryzyko uszkodzenia wzroku wskutek cukrzycy mniejsze. Natomiast im dłużej trwają zmiany, tym mniejsza jest szansa na poprawę widzenia – sam obrzęk działa bowiem uszkadzająco na komórki nerwowe. Jeśli pacjent podejrzewa,, że może być chory na retinopatię cukrzycową, to powinien skierować się do lekarza, by wdrożyć odpowiednie leczenie.
Retinopatia cukrzycowa – leczenie
W leczeniu zmian chorobowych związanych z cukrzycą bardzo ważna jest współpraca pacjenta, diabetologa i okulisty. Wcześnie wykryte powikłania i wdrożenie właściwego leczenie chorób oczu spowodowanych cukrzycą (potocznie nazywanych cukrzycą oczu) w Warszawie pozwala na zahamowanie niepożądanych zmian i utrzymanie dobrej ostrości wzroku. Stosowane są głównie trzy metody:
- Fotokoagulacja laserowa siatkówki – obejmuje cały obszar poza miejscem odpowiedzialnym za najlepsze widzenie, a więc plamką. Zabieg polega na zniszczeniu laserem (zwykle tzw. zielonym) niedotlenionej tkanki, aby powstrzymać produkcję VDGF-ów. W miejscu działania lasera powstaje blizna.
- Terapia mikropulsacyjna za pomocą lasera żółtego – to najbardziej nowoczesna i bezpieczna metoda leczenia, której zaletą jest brak uszkodzeń w obrębie tkanek. Laser żółty, w przeciwieństwie do lasera zielonego, jest dużo mniej pochłaniany przez melaninę i praktycznie nie pochłaniany przez ksantofil – barwniki występujące w plamce – dlatego może być bezpiecznie stosowany w miejscu odpowiedzialnym za najlepsze widzenie. Energia lasera dostarczana jest technologią mikropulsacyjną, która chroni plamkę i pozwala na precyzyjną kontrolę wiązki podczas fotokoagulacji, dzięki czemu nie uszkadza siatkówki. Zabiegi laserowe z użyciem mikropulsów są skuteczne, bezbolesne, krótkie i w pełni bezpieczne. Zmieniają metabolizm komórkowy, co prowadzi do spadku wytwarzania VEGF-ów i zmniejsza obrzęk w miejscu odpowiedzialnym za najlepsze widzenie. Laser żółty doskonale sprawdza się w leczeniu zmian cukrzycowych. Natomiast jeśli obrzęk plamki żółtej jest duży – zwykle jest metodą drugą z wyboru, po zastrzykach wewnątrzgałkowych.
- Iniekcje doszklistkowe – zastrzyki wewnątrzgałkowe polegają na podaniu leków hamujących produkcję VEGF, ale metoda ta obarczona jest większym ryzykiem niż laser żółty, ponieważ w trakcie zastrzyku dochodzi do przerwania ciągłości tkanki.
Wspomagająco stosowane też jest leczenie farmakologiczne z użyciem leków antyoksydacyjnych i poprawiających metabolizm komórkowy, jak kwas alfa-liponowy.
W Specjalistycznej Lecznicy Okulistycznej MegaLens stworzyliśmy Poradnie Retinopatii Cukrzycowej, gdzie pacjenci z cukrzycą są poddawani regularnym badaniom kontrolnym i nowoczesnemu leczeniu. Zapraszamy na konsultacje!